Adım Adım Aile Hukuku Rehberi: Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Giriş

“Boşanma davası” kararı almak, hayatınızda atacağınız en büyük adımlardan biridir. Boşanma nasıl açılır, çekişmeli boşanma ile anlaşmalı boşanma arasındaki farklar nelerdir? Çocuk velayeti ve nafaka konuşmaları nasıl yürütülür? Maddi tazminat ve manevi tazminat talepleri ne kadar gerçekçi? Boşanma masrafları neye tekabül eder, boşanma ne kadar sürer? Bu rehberde, her aşamayı olabildiğince açık ve doğal bir dille anlatacağız. Amacımız; kafanızdaki tüm soru işaretlerini gidermek, “boşanma davası nasıl açılır” sorusuna net ve adım adım yanıt vermektir.

1. Boşanma Davası Türleri Nelerdir?

Aile hukuku alanında “boşanma davası” iki ana gruba ayrılır: anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma. Hangi boşanma türüne başvuracağınızı, evlilik birliğini ne kadar süre önce bitirmek istediğinizi, eşinizle hangi konularda anlaşabildiğinizi göz önünde bulundurarak belirlemelisiniz.

1.1. Anlaşmalı Boşanma

• Temel Özellik: Boşanma dilekçesinde, eşler mal paylaşımı, çocuk velayeti, iştirak ve yoksulluk nafakası gibi tüm hususlarda ortak bir metinde “uzlaşmaya varıldığını” beyan eder.

• Avantajları: Diğer boşanma türüne kıyasla çok daha hızlı neticelenir; genellikle ilk duruşmada anlaşma hâlen açıklanır, 30–60 gün içinde kesinleşir. Masraf olarak yalnızca değerli kağıt bedeli (yaklaşık 50–60 ₺) ödenir, uzun süreli bilirkişi veya zamana bağlı ek masraf çıkmaz.

• Olası Dezavantajı: Eşler tam bir mutabakat sağlamadıkça bu yöntemi kullanamaz.

1.2. Çekişmeli Boşanma

• Temel Özellik: Boşanma nedenlerine gücü yeten bir sübjektif veya objektif kusur iddiası vardır: örneğin şiddet, aldatma, terk, zina, akıl hastalığı, haysiyetsiz hayat. Bu iddialar ayrıntılı bir şekilde dava dilekçesinde yazılır; “boşanma nasıl açılır”dan önce “boşanma sebebi nedir, bunu mahkemeye nasıl kanıtlarım?” soruları öne çıkar.

• Aşamalar:

  1. Dava Dilekçesi Hazırlanması ve Sunulması: Hakim, TMK m. 166/2 veya m. 170 gibi yasada sayılan boşanma sebeplerinden birine dayanıp dayanmadığınızı görür.

  2. Duruşma ve Delil Sunumu: Gerekirse tanık dinletilir, fotoğraf ve mesaj kanıtları, hastane raporları gibi evraklar mahkemede sunulur.

  3. Ara Karar Evresi (Tedbir ve Nafaka Talepleri): Devam eden süreçte geçici önlemler – çocuk velayeti, tedbir nafakası, konut tahliye vb. – belirlenir.

  4. Karar ve İtiraz Süreci: Hâkim boşanmaya karar verirse, taraflara tebliğ edilir; 1 hafta içinde istinaf hakkı başlar. İtiraz edilmezse 1 ila 2 ay içinde kesinleşir.

• Süre ve Masraf: Çekişmeli boşanma, davanın niteliğine ve delil durumuna bağlı olarak 6 ay ile 1,5 yıl arasında sürebilir. Boşanma masrafları; harç (değerli kağıt bedeli), vekâlet ücreti (varsa avukatınızın ücreti), bilirkişi rapor ücreti (özellikle mal paylaşımı veya velayet gibi konularda) olarak artar.

2. Boşanma Davası Nasıl Açılır? Gerekli Adımlar

2.1. Boşanma Dilekçesi ve Evrak Hazırlığı

“Boşanma davası nasıl açılır?” sorusunun cevabı, evrakınızı eksiksiz toplamakla başlar. Çekişmeli veya anlaşmalı koşullarda bu belgeler benzer, fakat çekişmeli davada delil yükü daha yoğundur.

1. Kimlik Fotokopileri: TC kimlik kartı, pasaport veya sürücü belgesi.

2. Evlilik Cüzdanı veya Evlilik Fotokopisi: Nüfus Müdürlüğü’nden alınacak evlilik kayıt örneği de geçerlidir.

3. Nüfus Kayıt Örnekleri: Eşlerin ayrı ayrı nüfus kayıt örnekleri, adres ve soyadı bilgilerini içerir.

4. Gelir Durumunu Gösteren Belgeler: SGK hizmet dökümü veya maaş bordrosu, serbest meslek erbabı iseniz vergi levhanız. Nafaka talebi ve tazminat hesaplamaları için önemlidir.

5. Çocuk Velayetini Destekleyen Belgeler: Küçük çocuk varsa doğum raporu ve okul kayıtları, çocuğun bakımını hangi eşin üstlendiğini kanıtlayan fotoğraf veya video gibi seçenekler.

6. Boşanma Sebebini Destekleyen Deliller (Çekişmeli Dava İçin):

   • Tanık Listesi: Eşin ihmal veya kötü muamele iddialarını doğrulayan tanık beyanları.

   • Hastane ve Adli Tıp Raporları: Fiziksel şiddet iddiası varsa yaralanma raporları.

   • Kamera Kaydı, Görüntü ve YAZIŞMA KAYITLARI: Mahkeme, “delil sunumu” olarak kısa mesaj, e-posta veya sosyal medya yazışmalarına bakabilir.

7. Boşanma Davasını Hangi Mahkemeye Açacağınız: Evlilik birliğinin son olarak birlikte yaşandığı yerdeki aile mahkemesi inisiyatif hakkına sahiptir. Eğer eşlerden birinin son ikametgâhı aynı şehirdeyse, o şehir aile mahkemesi de yetkilidir.

Dilekçe Sunumu ve Harç Ödemesi

• Dilekçenin Sunulması: Hazırladığınız evrakla birlikte aile mahkemesine (il veya ilçe adliyesinde “Aile Mahkemesi”nde) doğrudan dilekçe verirsiniz.

• Harç (Değerli Kağıt Bedeli): 2025 itibarıyla yaklaşık 50–60 ₺ civarındadır. Taşıma, pul, fotokopi masrafları da düşük miktarlarda bütçe gerektirir.

• Avukat Vekâletnamesi (Varsa): Çoğu kişi avukatla yürütmeyi tercih eder; bu durumda avukatınızın ücretini “Avukatlık Ücret Tespit Komisyonu” kararlarına göre ödersiniz. Avukat tutmazsanız “kendi haklarınızı kendiniz savunma” (tek başına) imkânınız da vardır, fakat prosedür karmaşıktır ve hata riski yüksektir.

3. Duruşma Süreci ve Ara İhtiyati Tedbirler

3.1. İlk Duruşma Davetiyesi ve Mahkemede İlk Adımlar

• Boşanma dilekçeniz işleme alındıktan sonra, taraflara tebligat (resmî davet) yapılır.

• İlk Duruşmada Neler Olur?

  1. Hakim, tarafları tanır ve dilekçe içeriğini özetler.

  2. Anlaşmalı boşanmada eşler tek seferde “uzlaşmaya varıldığını” beyan eder. Çekişmeli davada ise hakim, boşanma sebebini ve talep edilen delilleri sorar.

  3. Boşanmanın protokole bağlanması (anlaşmalı gap varsa hızlı sonlandırılır).

3.2. Ara Kararlar (Tedbir Nafakası ve Çocuk Velayeti)

• Tedbir Nafakası (TMK m. 169): Eşlerden biri ekonomik olarak geçinemiyorsa, dava süresince diğer eşten belirli bir tutar talep edilebilir.

• Tedbir Velayeti ve Çocuk Görüşme Planlaması: Küçük çocuk varsa hakimin önceliği, çocuğun yüksek yararıdır. Genellikle “küçük 7 yaş altında” diyorsa anneye verilmesi, 7–12 yaş arası ise hakim takdirine bırakması söz konusudur.

• Konuttan Çıkarma veya Tedbirî Tasarruf: Çiftin ortak satın aldığı evde kimin oturacağı, kira veya geçici konut giderlerinin nasıl bölüneceği gibi noktalarda hakim geçici karar verebilir.

4. Boşanma Davası Aşamaları ve Karar Süreci

4.1. İkinci Duruşma ve Delil Sunumu

• Çekişmeli davada ikinci duruşmaya tanıklar ve deliller sunulur.

  • Eşin kusur oranını gösteren tanıklar dinlenir.

  • Hastane raporları, iş yerinden alınan belgeler veya e-devlet çıktıları delil olarak sunulur.

  • Hâkim bu delilleri değerlendirip “evliliğin temelinden sarsıldığını gösteren” kanıt olup olmadığını tespit eder.

4.2. Karar ve Sonuç

• Mahkeme Kararı: Hâkim, gerekçelerini madde madde açıklar. Çocuk velayeti boşanma kararıyla kimde kalacak, nafaka miktarı ne olmalı, mal paylaşımı nasıl olmalı gibi tüm başlıklar tek hâkim kararıyla kesinleşir.

• Kazanç ve Maddi Tazminat Talepleri: Eşin kusur oranı ağırsa veya evlilikten sonra maddi kayıplar oluştuysa, hakim maddi tazminat talebini karara ekleyebilir. Maddi tazminat, “evlilik boyu gelir kaybı” veya “tedavi‐tedbir masrafları” üzerinden hesaplanır. “Manevi tazminat” ise eşin haysiyeti ayaklar altına alındıysa gündeme gelebilir ve miktarı hâkim takdirindedir.

• Kısa Sürede Neticelenme: Anlaşmalı davalar 1–2 ay içinde sonuçlanırken, çekişmeli dâvâlar 6 ay ile 1 –1,5 yıl arasında karara bağlanır.

4.3. İstinaf ve Kesinleşme

• İtiraz Hakkı: Kararın tebliğinden itibaren 1 hafta içinde taraflar istinafa başvurabilir. İstinaf başvurusu yapılmazsa karar 7 gün sonra kesinleşir.

• İstinaf Süreci: İkinci derece mahkemede (bölge adliye mahkemesi) dosya yeniden incelenir. İtiraz kabul edilirse dosya yeniden Aile Mahkemesi’ne gönderilebilir.

• Kesinleşme: İstinaf süreci bitince karar kesinleşir ve hüküm açıklanır. Artık hukuki olarak boşanmanız tamamlanmış, karar resmîleşmiş olur.

5. Boşanma Davası Sırasında Hak Talepleri ve Tazminatlar

5.1. Çocuk Velayeti Boşanma Sonrası

• Hakim, çocuğun yüksek yararı ilkesiyle karar verir.

  • Genellikle 7 yaş altı çocuk anneye verilir. 7–12 yaş arası için hâkim, çocuğun ruhsal ve fiziksel ihtiyaçları doğrultusunda karar verir. 12 yaşını geçmiş çocukların rızası da kararda dikkate alınır.

  • Velayet almayan eş, her ay belirli gün ve saatlerde çocuğu görme hakkına sahiptir (katılım hakkı/ iştirakte öncelik). Bu süreler okul durumu ve çocuğun psikolojisi göz önünde bulundurularak belirlenir.

5.2. Nafaka Talepleri

• Yoksulluk Nafakası (TMK m. 175): Boşanma gerçekleştikten sonra geçim sıkıntısı çeken eşin talep edebileceği nafaka türüdür. Eşin gelir durumu, çalışma imkânları ve ihtiyaçları dikkate alınarak hâkim miktarı belirler.

• Tedbir Nafakası (TMK m. 169): Dava devam ederken, eşin asgari derecede yaşamasını sağlamak amacıyla ödenir. Duruşma öncesinde veya duruşma arasında da talep edilebilir.

• Adsız Eşin Talep Hakkı: Boşanma esnasında ortak mülkiyete konu gayrimenkuller varsa, kararda “tasfiye-i maliye (malların paylaşımı)” hükümleri de yer alır.

5.3. Maddi ve Manevi Tazminat Talepleri

• Maddi Tazminat (TMK m. 174): Eşin kusurlu davranışı sonucu diğer eşin maddi kayıplarının giderilmesi amacıyla istenir. Örnek: İş gücü kaybı, tedavi masrafları, kira gideri vb.

• Manevi Tazminat (TMK m. 174/2–3): Aldatma, haysiyetli yaşama engel olacak söz‐eylemler veya fiziksel şiddet neticesinde ortaya çıkan manevi zarar için talep edilebilir. Hâkim, manevi tazminat miktarını kusurun ağırlığı ve mağdurun yaşadığı psikolojik sıkıntıya göre takdir eder.

6. Boşanma Masrafları ve Süreçte Dikkat Edilmesi Gerekenler

6.1. Masraf Kalemleri

1. Değerli Kağıt Bedeli (Harç): Boşanma dilekçesi için 2025 itibarıyla yaklaşık 50–60 ₺ bandında değerli kağıt ücreti ödenir.

2. Vekâlet Ücreti (Varsa): Avukatınızla imzaladığınız vekâletnameye göre belirlenir. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’nden daha düşük ücret talep etmek serbesttir, ancak mahkemece “makul” kabul edilmeyen bir ücret karşı tarafın üzerinde ek yük yaratabilir.

3. Bilirkişi Masrafı: Çekişmeli davada “mal paylaşımı” veya “çocuk psikolojisi” gibi konularda ekspertiz raporu gerekiyorsa, bilirkişiye ücret ödenir. Mal değerine göre dosya masrafı 1.000 ₺ – 5.000 ₺ arasında değişebilir.

4. Posta‐Fotokopi‐Pusula Giderleri: Dosya takibi ve belge sunumu için harcanan küçük maliyetler.

6.2. Boşanma Ne Kadar Sürer?

• Anlaşmalı Boşanma: Genellikle ilk duruşma tarihinden itibaren 30–45 gün içinde kesinleşir. Bazen evrak tamamlamada hızlı davranılırsa 20 gün içinde sonuçlanabilir.

• Çekişmeli Boşanma:

  • Delillerin toplanması, tanıkların dinlenmesi ve bilirkişi raporlarının hazırlanması 6 ay ila 1 yılı bulabilir.

  • İstinaf aşamasına gidenler için süreç 1,5–2 yıl kadar uzayabilir.

7. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Soru 1: Boşanma davası açmak için evlilik süresi şart mı?

• Anlaşmalı Boşanma Şartı: Eşlerin en az 1 yıl evli kalmış olması gerekir.

• Çekişmeli Boşanma Şartı: Evlilik süresiyle ilgili bir şart yoktur; “evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını” gösterecek güçlü deliller yeterlidir.

Soru 2: Boşanma masrafları ne kadar tutar?

• Değerli kağıt bedeli ~ 50–60 ₺, fotokopi‐posta‐pulu ~ 100–200 ₺ civarı. Bilirkişi gerektiğinde 1.000 ₺ – 5.000 ₺ arasında ek masraf olabilir. Avukat tutarsanız, avukatlık ücreti de bütçenize eklenir.

Soru 3: Çocuk velayeti boşanma sonrası nasıl belirlenir?

• Küçük çocuk 7 yaş altındaysa genellikle anneye verilir. 7–12 yaş arası ise hâkim, çocuğun yüksek yararına göre karar verir. 12 yaş üstü çocukların rızası da göz önünde tutulur. Velayet verilmeyen eş, ayda belirli gün ve saatlerde çocuğu görme hakkına sahiptir (katılım/iştirak hakkı).

Soru 4: Maddi ve manevi tazminat boşanma davasına nasıl eklenir?

• Dilekçe aşamasında maddi tazminat, “eşin kusuru sonucu oluşan maddi kayıplarımın giderilmesini talep ederim” ibaresiyle yazılır. Cavaplayan yargı makamı, evlilik boyunca magazin benzeri gelir‐gider dengesini inceleyerek miktarı belirler. “Manevi tazminat” ise eşin psikolojinizde yarattığı sıkıntıyı, haysiyetinizin zedelenmesini kısa cümlelerle anlatabileceğiniz bir kısım eklemenizle talep edilir. Hâkim, ispat edilen zarar ve kusurun ağırlığına göre takdir eder.

Soru 5: Boşanma ne kadar sürer?

• Anlaşmalı davalar 1–2 ay içinde sonuçlanır. Çekişmeli davalar 6 ay–1 yıl arası sürer. İstinaf süreçleri dure devam ederse 1,5–2 yıla kadar uzayabilir. Sürecin uzunluğu, delillerin toplanması ve mahkeme yoğunluğuna bağlı olarak değişir.

8. Uzman Avukat Desteği ve İletişim Bilgileri

Her boşanma davası kendine özgü dinamiklere sahiptir: Evlilik sözleşmesi var mı, mal rejimi nasıl düzenlenmiş, uluslararası çifte vatandaşlık durumu varsa hangi hukuk uygulanır gibi sorular, süreci tamamen değiştirebilir. “Boşanma davası nasıl açılır?” sorusundan çok daha fazlası, olayın en küçük ayrıntısında saklıdır. Deneyimli bir aile hukuku avukatından destek almak, atlatmak istediğiniz bu kritik dönemde sizi hem mali hem manevi açıdan koruyacaktır.

• Telefon: 0537 824 0392

• E‐posta: avmertdenizcinar@gmail.com

• Adres: Marmara Sok. No: 4/13, Çankaya/ANKARA

Unutmayın; böylesine hassas bir konuda hem haklarınızı tam olarak korumak hem de hayatınızı bir an önce düzenlemek için ilk adımı erkenden atmanız, sonraki dönemde “boşanma ne kadar sürer” endişesini hızla geride bırakarak güvenli bir yola girmenizi sağlar.