Adım Adım İcra Hukuku Rehberi: Alacak Takibi ve İcra Süreçleri

Giriş

Borçlusuna karşı hak talep eden alacaklı için icra hukuku devreye girer. “İcra takibi” açmak, icra dairesi işlemlerini yürütmek, haciz koymak veya haciz kaldırma talebinde bulunmak karmaşık olabilir. Bu rehberde, icra ve iflas hukuku kapsamındaki en yaygın işlemleri adım adım anlatacağız. Amacımız; “icra takibi nasıl yapılır?”, “icra dairesine başvuru adımları nelerdir?”, “tahsil edilemeyen alacak için hangi yollar izlenir?” gibi sorulara net cevaplar vermek. Böylece, ihtiyacınız olduğunda doğru belgelerle ve usule uygun şekilde icra takibini başlatabilir, haciz veya ödeme emri süreçlerini bilinçli yönetebilirsiniz.

1. İcra Hukuku ve Alacak Takibi Temel Kavramlar

1.1. İcra Takibi Nedir?

• Tanım: Alacaklı, borçludan alacağını hâkim kararı olmadan doğrudan tahsil edebilmek için icra dairesi üzerinden resmî takip başlatır.

• İcra Takibi Türleri:

  • İhtarnameye Dayalı İcra Takibi: İcra takibine başlamadan önce borçluya “icra takibine başlanacağını” bildiren ihtarname gönderilmesi zorunludur.

  • Mahkeme Kararına Dayalı İcra Takibi: Hüküm veya ilâma dayalı alacaklarda, mahkeme kararının icra dairesine verilmesiyle takip açılır.

  • Kambiyo Senetlerine Dayalı Takip: Çek, bono veya poliçe gibi kambiyo senetlerine dayanılarak süresinde protesto yapılması şartıyla icra takibi başlatılabilir.

1.2. İcra Dairesi Kavramı

• Görev ve Yetki: İcra daireleri, alacaklının başvurusunu alıp, yasal prosedür gereği ödeme emri, hâkim kontrolü, haciz ve satış işlemlerini yürüten resmi birimlerdir.

• İcra Dairesinin Sınıflandırılması:

  • İcra Müdürlükleri: Her ilçede bir icra müdürlüğü bulunur. Çağrıya göre borçlunun ikametgahındaki icra dairesi görevlidir.

  • İcra Mahkemesi (İflas Hukuku): İflas ve konkordato davaları bu mahkemelerde yürütülür; icra müdürlüklerinden farklıdır.

2. İcra Takibi Nasıl Başlatılır?

2.1. İhtarnamenin Gönderilmesi

• Ön Şart:

  • Ayrıca “İcra takibine dayanak belgenin” (senet, satış sözleşmesi, fatura vb.) asli veya noter onaylı örneği ihtarnameye eklenir.

  • İhtarname İçeriği:

    1. Alacaklının ve borçlunun kimlik ve adres bilgileri

    2. Alacak tutarı ve hangi iş veya hizmete münhasip olduğu

    3. Takip başlatılacağı tarih (en az 7 gün sonra)

  • İhtarname, noter kanalıyla “taşınmaz gibi sabit adres”e tebliğ edilir veya PTT aracılığıyla “taahhütlü gönderi” yapılabilir.

2.2. İcra Dairesine Başvuru

• Başvuru Dilekçesi:

  • Alacaklı veya vekili (avukat) tarafından icra müdürlüğüne yazılır.

  • Dilekçede Bulunması Gerekenler:

    1. Tarafların kimlik bilgileri ve T.C. kimlik/vergino.

    2. Alacak miktarı (faiz, masraf, vekâlet ücreti dahil hesaplanmış).

    3. Takip sebepleri ve dayanak belge (fatura, kira kontratı, senet).

    4. İhtarname tarih ve tebliğ bilgisi.

• Başvuru Sonrası Ödeme Emri:

  • İcra dairesi, ödeme emri düzenleyip borçluya tebliğ eder. Borçluya 7 gün içinde itiraz hakkı verilir.

  • İtiraz Süresi: Tebligatın tebliğ tarihinden itibaren 7 gündür. Borçlu bu süre zarfında itiraz etmezse takibe “itibarsız şikayet” gibi mesele çıkmaz ve icra devam eder.

3. İtiraz Süreci ve Hukuki Sonuçları

3.1. İtiraz Çeşitleri

• Tam (İtiraz) Davası:

  • Borçlu, ödeme emrine karşı yazılı olarak itiraz eder. Bu itiraz, “itirazın iptali davası”nı gerektirir ve işin esasına girer.

  • İtirazın ardından davanın görüleceği mahkeme, icra mahkemesidir. İcra takibi, mahkeme kararı beklenene kadar durur.

• HPK Usul İtirazı (Hak Düşürücü Dava Usulü):

  • Bazı özel kanun kaynaklı alacaklarda (örn. SGK primleri, vergi borçları) “hak düşürücü dava açılamaz” ibaresi varsa, borçlu yalnızca delilleri inceleyip “itirazın iptali davası” açmalıdır. Bu şekilde icra devam edebilir.

3.2. İtirazın Sonuçları

• İtiraz Kabul Edilirse:

  • İcra takibi sona erer, alacaklının mahkemede nihai karar alması gerekir.

• İtiraz Red Olursa:

  • İcra yeniden başlar, borçlunun direnişi kırıldığı için icra memuru doğrudan haciz işlemine geçebilir.

4. Haciz ve Satış İşlemleri

4.1. Haciz Prosedürü

1. Borçlunun Bilinen Malvarlığına Haciz:

   • İcra müdürü veya zabıt katibi, borçlunun banka hesapları, maaş, taşınmaz, taşıt ve menkul mallarına haciz koyar.

   • Banka Hesabı Haczi: Hesapta para varsa tamamı bloke edilir; 10.000 TL sınırına kadar asgari geçim indirimi saklı (hane gelirine göre değişir).

   • Maaş Haczi: Brüt ücretin %25’i haczedilebilir; yasal asgari geçim indirimi tutarı korumaya alınır.

   • Taşınmaz Haczi: Tapu kütüğüne şerh konulur, satış iznine kadar borçlu malik tasarruftan men edilir.

   • Taşıt ve Menkul Haczi: Defter değerinin %3’ü kadar değerleme ücreti ödenir, satış ilanı yayınlanır.

2. Haciz Bildirileri:

   • Haciz konulan mallar, internet üzerinden “Maliye Bakanlığı Taşınmaz Haciz ve Satış Portalı”nda ve ilâna çıkmaları gereken gazetelerde (ilân sürelerine göre) yayınlanır.

4.2. Haczin Kaldırılması ve İtiraz Hakları

• Hacze İtiraz:

  • Borçlu, haczin kaldırılması veya iptali için icra mahkemesine başvurabilir. “Hukuka aykırı haciz” iddia edilirse itiraz kabul edilebilir.

• Borçlunun Tam Ödeme Yapması:

  • Borçlu, borcun tamamını faizi ve masraflarıyla birlikte öderse, icra dairesi haczi derhal kaldırır.

• Taksitlendirip Erteleme Talepleri:

  • Borçlu, taksitlendirme veya ödeme planı talep edebilir. İcra mahkemesi takdir yetkisiyle uygun gördüğü takdirde taksitlendirme kararı verebilir.

5. Satış İşlemleri ve Tahliye İcra Takibi

5.1. Haczedilen Malların Satışı

• Açık Arttırma (1., 2., 3. İhalenin Kuralları):

  1. Birinci İhale: Hacizli malın muhammen (tahmini) bedelinin %70’i üzerinden başlar. Alıcı yoksa,

  2. İkinci İhale: %40 üzerinden başlayan fiyatla yapılır. Yine alıcı bulunmazsa,

  3. Üçüncü İhale: Serbest değerle (emsal bedel üzerinden) yapılır; en düşük artırım yüzde 10’dur.

• Satış Sonrası Takip:

  • İhale bedeli, icra dairesi hesabına yatırılır, masraflar ve alacaklıya kalan tutar ödenir; aradaki fark varsa borçluya iade edilir.

  • Taşınmazın yeni alıcısı tapu devrini icra müdürlüğüne başvurarak yapar.

5.2. Taşınmaz ve Kiracı Tahliye İcra Takibi

• Kiracının Ödeme Emrine İtirazı:

  • Kira bedeli alacağı için “icra takibi”ne geçilir; kiracı borca itiraz edebilir. İtiraz kaldırılırsa icra devam eder.

• Tahliye İcra Takibi (İcra Yoluyla Tahliye):

  • Kiracı, kira sözleşmesine uygun davranmıyorsa (kira ödemiyorsa), icra dairesi “tahliye emri” düzenler.

  • Tahliyede Ücretlendirme: Kanunda öngörülen kira alacağı, avans stopajı ve icra masrafları eklenir. Tahliye günü icra memuru kirayı tahsil eder ve evi boşaltır.

6. İflas ve Konkordato Kavramları

6.1. İflas Davası ve Sonuçları

• İflas Nedir?

  • Borçlunun borçlarını ödeyemediğinin ilanı ve varlıklarının satılarak alacaklılara dağıtılması sürecidir.

• İflas Davası Nasıl Açılır?

  • Alacaklı, asliye ticaret mahkemesine başvurarak “iflas davası” açar. (Ticaret şirketleri ve tacirlere yönelik)

  • İflas kararıyla birlikte borçlu malvarlığına el konur; alacaklı listesi oluşturulur.

• Alacaklı Listesi ve Varlık Paylaşımı:

  • İflas masası, kayıtlı alacaklıları listeleyip öncelik sırasına göre (alacaklı tipi, teminat durumu) tasfiye gerçekleştirir.

6.2. Konkordato (Şirket Uyum Programı)

• Konkordato Nedir?

  • Borçlunun, mahkemeden alacaklılarla “ödeme planı” üzerinde uzlaşma talebidir. Bu şekilde iflastan önce borç yapılandırılır.

• Konkordato Türleri:

  1. Geçici Mühlet Konkordatosu: 1 aya kadar mühlet verilir; borçlunun tasfiyeyi durdurması için ilk adımdır.

  2. Alacaklı Onaylı Birörnek Konkordato: Alacaklıların çoğunluğu onaylarsa, ödeme planı yürürlüğe girer.

  3. Tam Mühlet Konkordatosu: Mahkeme, özel denetçiyi atayarak borçlunun tasfiye olmadan borçlarını yeniden yapılandırmasını sağlar.

7. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Soru 1: İcra takibi nasıl başlatılır?

• Alacaklı önce borçluya noter veya PTT aracılığıyla ihtarname gönderir.

• İhtarname tebliğ edildikten 7 gün sonra “icra dairesine ödeme emri talebi” dilekçesiyle başvurarak icra takibini başlatır.

Soru 2: İcra takibine borçlu nasıl itiraz eder?

• Ödeme emri borçluya tebliğ edildiğinde 7 gün içinde “itiraz dilekçesi” vererek icra takibini durdurabilir.

• İtirazın iptali davası, dosyayı icra mahkemesine taşır; mahkeme nihai kararı verene kadar haciz işlemi bekler.

Soru 3: Haciz nasıl konulur?

• İcra takibi devam ederken borçlu itiraz etmezse veya itiraz reddedilirse “haciz tutanağı” düzenlenir.

• Taşınır (banka hesapları, ücret, taşıt) veya taşınmaz (arazi, ev) mallarına resmî haciz konulur; satışı için ilan süreci başlatılır.

Soru 4: Haciz kaldırma dilekçesi nasıl yazılır?

• Borçlu, icra dairesine “Haczin Kaldırılması” talebi ile başvurur.

• Gerekçeler: Haczedilen mal borca karşılık fazla ise, zilyetlik sorunu varsa veya haksız haciz iddiası varsa dilekçeye ekleyerek mahkeme kararını talep eder.

Soru 5: Taşınmazın icradan satışı ne kadar sürer?

• Üç ihale süreci (her ihale arası en az 15 gün) toplam 45–60 günü bulabilir. İhale sonrasında tapu devri icra müdürlüğünde 1–2 hafta içinde tamamlanır.

8. Uzman İcra Avukat Desteği ve İletişim

İcra ve iflas hukuku, teknik usulleri ve süreleri sebebiyle hata yapma riski yüksek bir alandır. Alacaklı ya da borçlu olarak yanlış adım atmak, hakkınızı kaybetmenize yol açabilir. Bu rehberde “icra takibi nasıl yapılır” sorusuna adım adım cevap verirken, icra dairesi, hâkim kontrolü, haciz ve satış süreçlerinin temellerini anlattık. Ancak her dosya kendine özgüdür; somut belgelerin toplanması, borçlunun mal varlığı tespiti, konkordato veya iflas süreçlerinin başlatılması ayrı uzmanlık gerektirir.

Erken aşamada bir icra avukatıyla görüşmek, yasal süreleri kaçırmamanız ve sürecin doğru yönetilmesi için önemlidir.

• Ücretsiz Ön Görüşme Talepleri İçin:

  • Telefon: 0537 824 03 92

  • E‐posta: avmertdenizcinar@gmail.com

  • Adres: Marmara Sk. No: 4/13, Çankaya/ANKARA

Unutmayın; icra hukuku rehberimizle “icra takibi nasıl yapılır” sorusuna yanıt bulduktan sonra, somut adımlar için en doğru yol, deneyimli bir icra avukatından alacağınız profesyonel destek olacaktır.